Menu
Wissensplatz
«La scola auta spezialisada è in factur decisiv per l'attractivitad dal lieu»
«La scola auta spezialisada è in factur decisiv per l'attractivitad dal lieu»

«La scola auta spezialisada è in factur decisiv per l'attractivitad dal lieu»

La Regenza vul posiziunar e rinforzar a moda duraivla il Grischun sco chantun muntagnard innovativ e digital. L'innovaziun e la scolaziun dal persunal qualifitgà necessari èn facturs decisivs en quest connex. La Scola auta spezialisada dal Grischun haja qua ina rolla impurtanta, di Marcus Caduff, il directur da l'economia publica, en l'intervista.

Intervista: Flurina Simeon, Luzia Schmid / fotografias: Chanzlia chantunala

L'innovaziun, l'attractivitad dal lieu e la productivitad èn decisivas per in'economia publica sauna. Tge sfidas particularas e tge avantatgs signifitga quai per in chantun sco il Grischun?

Nus essan in chantun fitg eterogen. Quai è ina sfida ed ina schanza enina. Il Grischun è in chantun da lavurar e d'abitar attractiv cun ina buna purschida per il temp liber. Nus avain hotspots turistics cun ina ferma influenza sin l'economia publica, vals che vivan da la forza idraulica e regiuns, nua che l'agricultura gioga ina rolla impurtanta. Per lung l'A13 da Fläsch fin Roveredo èn situadas las regiuns las pli prosperaivlas per l'economia dal chantun. En la Val dal Rain da Cuira genereschan interpresas cun ina ferma valurisaziun e focussadas sin l'export la pli gronda part da noss product interiur brut. A medem temp èn bleras regiuns confruntadas cun ina creschientscha negativa e la problematica da la depopulaziun.

Igl è ina gronda sfida dad unir questas differentas premissas, da rinforzar il Grischun sco chantun muntagnard e da tegnair quint da tut ils basegns. Tge dovri tenor Vus per cuntanscher questas finamiras?

Sco president da la Regenza hai jau visità il 2022 tut las indesch regiuns en il chantun. Ina constataziun impurtanta pertutga la gronda discrepanza per lung l'A13 en cumparegliaziun cun las autras regiuns. Co ch'ina regiun è cuntanschibla cun il traffic influenzescha pia sia attractivitad sco lieu. Jau hai era pudì constatar che tut las regiuns enconuschan lur sfidas. Era lur potenzials èn enconuschents, p.ex. las persunas segundindigenas che pudessan contribuir novas ideas. Las regiuns ston daventar sezzas activas. Igl è impurtant da sa cunvegnir davart ina strategia communabla e d'avair las medemas finamiras. Il chantun po porscher sustegn en il rom da sias pussaivladads.

La SAS Grischun sustegna il chantun da sia vart cun studis actuals, models da studegiar a temp parzial che pussibiliteschan la cumbinaziun da dimora e lavur en l'atgna vallada cun in studi a Cuira e sco manaschi d'emprendissadi e patruna. Tge dovri ultra da quai per far frunt a la depopulaziun, a l'uschenumnà braindrain?

Nus vulain che tants giuvenils sco pussaivel restian en il Grischun. Igl è nossa finamira da franar l'emigraziun per motivs da scolaziun. Qua surpiglia la SAS Grischun ina rolla impurtanta. Cun la purschida da scolaziun correspundenta stat la glieud giuvna plitost qua, era quella che viva en las valladas. Las purschidas a temp parzial èn fatgas sin mesira per noss chantun muntagnard. Ellas dattan la pussaivladad als umans giuvens da studegiar senza stuair ir davent da chasa. Era sche l'orizont sa schlargia, cura ch'ins banduna ina gia la patria, vulain nus che las Grischunas ed ils Grischuns turnian puspè enavos suenter lur studis a Berna u Turitg. Gist per famiglias giuvnas porscha il Grischun in'auta qualitad da viver.

Cun sia purschida da studis per part unica carmala la SAS Grischun bleras studentas e blers students en la regiun ultra da las studentas e dals students dal Grischun (20 pertschient). In tschintgavel da las absolventas e dals absolvents resta suenter il studi en il Grischun. Quant impurtant per il chantun è quest chapital uman che vegn scolà a la scola auta spezialisada?

La Scola auta spezialisada fa qua in grond spagat. Ella sto cuvrir cun sias purschidas ils basegns da l'economia regiunala ed a medem temp esser attractiva per studentas e students dal rest da la Svizra. Igl è impurtant da chattar il dretg cumpromiss. Per l'economia dal Grischun vul quai dir ch'i vegnia scolà quest persunal qualifitgà ch'i dovra qua. In bun exempel è il studi da bachelor Computational und Data Science a la SAS dal Grischun che cumbinescha l'informatica cun il tema essenzial da Big Data.

Betg mo per il studi ed il perfecziunament po la populaziun quintar cun la SAS Grischun, er ils manaschis grischuns pon vegnir a frida cun lur sfidas ensemen cun la scola auta spezialisada en il rom da projects da perscrutaziun. Tge rolla gioga la perscrutaziun applitgada tenor Vus per la forza innovativa dal chantun?

La perscrutaziun e l'innovaziun èn in factur local impurtant en la Svizra cun sias pajas autas. Per che la Svizra ed il Grischun restian cumpetitivs en l'ambient internaziunal, stuain nus investir en la perscrutaziun e l'innovaziun. Uschia essan nus adina in pass pli spert che tschels. Igl è però impurtant che questa savida da la perscrutaziun applitgada vegnia intermediada a las interpresas. Qua po la scola auta spezialisada gidar da rinforzar las raits tranter las acturas ed ils acturs ed il transfer da savida e tecnologia. L'economia sto avair access a la savida la pli actuala e quella sto vegnir intermediada uschia ch'ins chapeschia ella.

Expertas ed experts numnan la Val dal Rain savens «Photonics Valley». La scola auta spezialisada ha reagì sin quai e concepì studis correspundents cun cunvegnas da cooperaziun. Quant impurtantas èn quellas per il chantun?

La disponibladad da persunal dal fatg è tar la domiciliaziun e l'expansiun dad interpresas adina in grond tema. Qua po ina scola auta spezialisada far ina contribuziun essenziala. D'ina vart vesan las interpresas ch'ins fa en ina regiun tut per scolar las persunas qualifitgadas ch'i dovra. Da l'autra vart èsi per ellas fitg impurtant che la savida elavurada en la perscrutaziun da basa e la perscrutaziun applitgada vegnia era transferida en las firmas da la regiun. Ina ferma scola auta spezialisada è per interpresas in factur per l'attractivitad dal lieu, quai udin nus adina puspè.

Ina da las finamiras da la strategia da scolas autas e da perscrutaziun dal chantun èsi da meglierar la visibilitad dal Grischun sco plazza scientifica ed economica. Tge spetgais Vus en quest connex da la Scola auta spezialisada dal Grischun sco la suletta scola auta spezialisada en la regiun?

Tenor mai fissi impurtant che las instituziuns da perscrutaziun en il Grischun sa preschentassan vers anora sco unitad. In exempel è l'Academia Retica, l'uniun per promover la scienza, la perscrutaziun e la furmaziun en il chantun Grischun che dumbra passa 20 commembras e commembers. Cun forzas unidas pudess ins render pli visibel il chantun Grischun innovativ. Ins percepescha il Grischun anc adina surtut sco chantun turistic da la champagna. Qua pudess ins mussar pli fermamain che noss chantun ha er in'autra fatscha, ch'i dat tar nus blera innovaziun ed in grond potenzial da scolaziun. In bun exempel per illustrar quai è l'offensiva da communicaziun «Enavant» da la marca graubünden che ha la finamira da rinforzar la percepziun dal Grischun sco lieu per viver e lavurar.

Ils ultims onns è s'augmentà il niz per l'economia publica d'in franc chantunal da contribuziun a la SAS Grischun dad 1.70 francs sin 4.30 francs. Quai mussa in studi da la BAK Economics AG e da l'econcept AG. Quant impurtanta è la scola auta spezialisada tenor Vus per l'economia publica dal chantun?

La SAS Grischun è franc in factur impurtant per nossa economia publica, sch'ella reussescha dad esser in motor da l'innovaziun. Quai vul dir, sch'ella scolescha il persunal qualifitgà che nus duvrain qua e sch'ella parta sia savida. Per ch'il Grischun restia cumpetitiv sco plazza economica ed innovativa, duvrain nus il transfer da savida tranter la scolaziun, la perscrutaziun e l'economia.

Davart Marcus Caduff
Marcus Caduff è dapi il 1. da schaner 2019 schef dal Departament d'economia publica e fatgs socials dal chantun Grischun e pia cusseglier guvernativ responsabel per la politica economica, turistica e sociala dal chantun. Pli baud è el stà CEO e president da la direcziun da la Spital regiunal Surselva SA e manader dal svilup d'interpresa en l'Ospital chantunal dal Grischun. Marcus Caduff è agronom (dipl. ing. agr. SPF/ETH) e dispona d'in diplom consecutiv en scienzas da manaschi e producziun SPF/ETH (MAS MTEC). El è maridà e bab da duas figlias.

Intervista da

Flurina Simeon, manadra da la communicaziun da la scola auta